Fryslân heeft goud in handen
Ook in 2021 werd de zogenaamde ‘Friese paradox’ opnieuw bevestigd. Dit kan worden geconcludeerd na het lezen van het boek 'Leven in Fryslân, editie 2021' van het Fries Sociaal Planbureau. De Friese paradox houdt in dat de mensen in Fryslân het gelukkigste zijn, terwijl hier niet het meeste wordt verdiend. Overal in Nederland liggen de gelukscijfers lager. De heersende materialistische opvatting is dat mensen met lagere inkomens ook minder gelukkig zijn. Fryslân laat zien dat geluk juist te vinden is in immateriële zaken als een mooi landschap, sociale cohesie, verbinding en identiteit en de relatie tussen werk en vrije tijd… Een interessante constatering in een tijd waarin mensen zich bewust worden dat andere waarden dan geld en goederen belangrijk zijn.
Verbonden met Fryslân en identiteit
Het percentage mensen dat trots is op de eigen provincie ligt in Fryslân met 73% veel hoger dan dat van Nederland als geheel (41%). Dit zou met het Fries te maken kunnen hebben: in 2021 sprak 57% van de inwoners van Fryslân vaak of altijd Fries. Inwoners van Fryslân zijn ook veel meer verbonden met de provincie dan in andere provincies: 74% versus 44% voor de rest van Nederland.
Het is wel zo dat er een aantal bedreigingen zijn als het gaat om de spreiding van de bevolking. Zo leidt bevolkingsgroei in de grotere plaatsen tot meer verkeer, congestie en minder groen, terwijl op het platteland sprake is van de sluiting van scholen en voorzieningen en het ontstaan van sterk vergrijsde dorpen. Gesteld kan worden dat de politiek niet veel doet om huizen in de dorpen te bouwen, om de leefbaarheid op peil te houden. Wat kunnen bewoners zelf doen om hieraan bij te dragen?
Gelukkig
Friezen voelen zich niet alleen meer verbonden met de omgeving waarin ze wonen, ze zijn ook gelukkiger dan anderen. In 2019 is 90% van de inwoners van Fryslân tevreden met hun leven (Nederland 87%). 90% van de inwoners van Fryslân vindt zichzelf (zeer) gelukkig (gemiddeld in Nederland 88%). Inwoners van Fryslân waarderen hun geluk gemiddeld met een 7,9. Van de inwoners van Fryslân vindt 81% de eigen gezondheid (zeer) goed (Nederland 79%). In 2020 geven inwoners van Fryslân een 7,8 als rapportcijfer voor hun psychische gezondheid. En als het om leefbaarheid gaat, geven de Friezen een 7,8 als rapportcijfer (gemeten in september 2020).
Geluk zou ook te maken hebben met de verhouding werk en vrije tijd. En wat mensen dan in hun vrije tijd doen. 76% van de inwoners van Fryslân is tevreden met hoeveel vrije tijd ze hebben (Nederland als geheel 74%). Fryslân is duidelijk de provincie met het hoogste percentage vrijwilligers (54%). Landelijk is dat 47%.
Werk en inkomen
Lange tijd was de werkloosheid in Fryslân hoger dan in andere provincies. En dat veel Friezen naar andere regio’s vertrokken om werk te zoeken. Dit is niet langer het geval. Maar het inkomen en mogelijk daarmee het vermogen van de inwoners van Fryslân is lager dan elders.
In 2020 zijn er 301.000 banen in Fryslân, 4,5% meer dan in 2010. 68,3% van de beroepsbevolking tussen 15 en 75 jaar in Fryslân werkt. Dat komt bijna overeen met het landelijke beeld. Het werkloosheidspercentage in Fryslân ligt nu op hetzelfde niveau als landelijk (3,8%). Als het gaat om het gemiddeld te besteden inkomen per huishouden is dat in 2019 € 28.800 in Fryslân; lager dan het gemiddelde in Nederland (€ 31.400). Het gemiddelde vermogen van huishoudens in Fryslân is € 165.300. In Nederland is dit € 196.500.
Ook is het zo dat veel jong talent Fryslân moet verlaten, omdat er hier geen eigen, brede, klassieke universiteit is… Daarom wordt natuurlijk ook een 4,7 als rapportcijfer gegeven voor het aanbod aan universiteiten. Vooral jongeren verlaten daarom Fryslân: in 2019 bedroeg het netto migratiesaldo in de leeftijdscategorie 15 tot en met 29 jaar -859. Het percentage hoger opgeleiden in Fryslân (27%) is lager dan het gemiddelde (33%) door het ontbreken van een universiteit. En het aandeel wo-studenten ligt met 6% veel lager dan landelijk (24%).
Het hebben van een eigen universiteit in Fryslân, een van de uitgangspunten van Frij Fryslân, zorgt ervoor dat de ‘brain drain’ van jongeren uit Fryslân wordt tegengegaan. En dat hoogwaardige werkgelegenheid, met goede inkomens, ook in Fryslân wordt bevorderd. Zo werken de verschillende zaken op elkaar in.
Het aantal landbouwbedrijven in Fryslân is sinds 2000 fors gedaald (met 41%). Het aantal bedrijven is veel meer afgenomen dan het areaal landbouwgrond. Dit betekent dat er een grote schaalvergroting heeft plaatsgevonden. Kleine bedrijven maken plaats voor grotere bedrijven. Dit heeft uiteraard gevolgen voor het landschap. Maar hoe zit het met de toekomst van de agrarische sector? Wat betekent het dat er veel minder boeren zijn, met meer regels en een politiek die steeds meer zaken oplegt? Is er nog toekomst voor de boerengemeenschap en wat betekent dat voor de voedselvoorziening? Hoe werken de inwoners van Fryslân er aan om goed en gezond voedsel uit de regio te hebben met een goed inkomen voor de boer? Het is hoopgevend dat overal, op lokaal niveau, voedselcoöperaties aan het ontstaan zijn en dat de directe verkoop van de boer aan de consument toeneemt.
Conclusie
Fryslân heeft met alles wat hier is goud in handen. Dit kan worden geconcludeerd na het lezen van het bovengenoemde rapport van het Fries Sociaal Planbureau. Op bijna alle onderwerpen, behalve inkomen en vermogen, doet Fryslân het beter dan alle andere provincies en daarmee heel Nederland. De uitgangspunten zijn dan ook perfect om onze toekomst als Friezen zelf vorm te geven. In een Frij Fryslân, waar de menselijke maat weer voorop staat en de inwoners aan het roer staan.